Ramai wanita masih percaya bahawa kedudukan rahim yang terbalik (retroverted uterus) adalah punca utama kesukaran untuk hamil. Tanggapan ini menyebabkan sesetengah wanita sanggup menjalani pembedahan untuk ‘membetulkan’ posisi rahim. Namun, adakah kepercayaan ini benar dari sudut perubatan?
Apakah Rahim Terbalik?
Rahim terbalik merujuk kepada keadaan di mana rahim condong ke arah belakang pelvis, berbeza daripada posisi biasa yang sedikit condong ke depan. Keadaan ini sebenarnya adalah satu variasi anatomi normal. Kajian menunjukkan bahawa antara 5 hingga 10 peratus wanita mempunyai rahim dalam kedudukan terbalik secara semula jadi.
Sama seperti dominasi tangan kiri atau kanan, posisi rahim juga adalah variasi fisiologi yang biasanya tidak memberi kesan terhadap fungsi pembiakan.
Bila Rahim Terbalik Menjadi Masalah?
Rahim yang terbalik secara semula jadi biasanya tidak menjejaskan kesuburan. Namun, jika ia berpunca daripada masalah kesihatan seperti:
- Endometriosis
- Radang pelvis (Pelvic Inflammatory Disease – PID)
- Pembedahan terdahulu yang meninggalkan tisu parut (adhesions)
…maka ia boleh menjejaskan keupayaan untuk hamil.
Endometriosis, sebagai contoh, boleh menyebabkan tisu yang menyerupai lapisan rahim tumbuh di luar rahim, seperti di ovari, usus dan dinding pelvis. Tisu ini boleh menyebabkan kesakitan teruk ketika haid dan akhirnya membentuk lekatan yang menyukarkan fungsi tiub fallopio serta ovulasi.
Kajian Berkaitan:
Satu kajian oleh Parasar et al. (2017) yang diterbitkan dalam The New England Journal of Medicine menunjukkan bahawa endometriosis merupakan salah satu penyebab utama ketidaksuburan wanita, dengan kadar prevalens 25–50% dalam kalangan wanita yang menghadapi kesukaran hamil.
Pemeriksaan dan Diagnosis
Wanita yang mengalami:
- Senggugut kronik
- Pendarahan luar biasa
- Sukar hamil
- Kerap keguguran
…perlu menjalani ujian ultrabunyi (transvaginal ultrasound) untuk mengenal pasti punca sebenar. Ini penting bagi membezakan sama ada rahim terbalik berlaku secara semula jadi atau akibat penyakit.
Jenis-Jenis Masalah Rahim Berkait Kesuburan
Antara masalah lain yang boleh menjejaskan kesuburan wanita termasuk:
1. Fibroid Rahim
Ketumbuhan jinak pada otot rahim yang boleh mengganggu penempelan embrio.
2. Polip Endometrium
Lebihan tisu pada lapisan dalam rahim yang boleh mengganggu implantasi.
3. Hiperplasia Endometrium
Keadaan di mana lapisan endometrium menjadi terlalu tebal. Ia sering dikaitkan dengan wanita yang mengalami sindrom ovari polisistik (PCOS).
Kajian Berkaitan:
Satu kajian dari Human Reproduction Update (2016) menunjukkan bahawa wanita dengan PCOS lebih berisiko untuk mengalami hiperplasia endometrium disebabkan gangguan hormon estrogen yang tidak seimbang.
Simptom Rahim Terbalik
Secara umum, kebanyakan wanita tidak menunjukkan sebarang simptom khusus jika rahim mereka terbalik secara semula jadi. Namun, ada segelintir yang mengalami:
- Sakit belakang ketika haid
- Rasa ingin membuang air besar ketika haid
- Ketidakselesaan semasa hubungan seksual
Jika simptom terlalu teruk hingga mengganggu aktiviti harian atau memerlukan ubat tahan sakit secara berterusan, pemeriksaan lanjutan perlu dilakukan untuk menolak kemungkinan penyakit seperti endometriosis atau fibroid.
Perlukah Dibedah?
Jika rahim terbalik berlaku secara semula jadi dan tidak menyebabkan simptom atau gangguan kesuburan, tiada rawatan diperlukan.
Namun, jika ia berpunca daripada lekatan atau tisu parut akibat endometriosis, rawatan seperti:
- Laparoskopi (pembedahan lubang kecil)
- Rawatan hormon
- Terapi antibiotik (jika disebabkan jangkitan)
…boleh dicadangkan. Dalam kes lebih teruk, prosedur laparoscopic adhesiolysis dilakukan untuk membuka lekatan dan membuang tisu endometriosis.
Rahim Terbelah: Kelainan Jarang Berlaku
Dalam kes yang sangat jarang (kurang 1% wanita), rahim mungkin mempunyai septum atau dinding yang membahagikan rahim kepada dua ruangan. Ini dikenali sebagai rahim terbelah atau uterine septum.
Wanita dengan masalah ini masih boleh hamil, tetapi lebih cenderung kepada keguguran berulang kerana embrio tidak mempunyai ruang cukup untuk berkembang.
Rawatan melibatkan pembedahan kecil bagi membuang septum untuk memberi ruang mencukupi kepada janin.
Kajian Berkaitan:
Kajian oleh Grimbizis et al. (2001) menunjukkan bahawa wanita dengan uterine septum yang menjalani pembedahan reseksi menunjukkan peningkatan ketara dalam kadar kehamilan dan penurunan kadar keguguran.
Tip Penjagaan Rahim Sihat
1. Lakukan Saringan Pap Smear
Lakukan ujian setiap tahun selama dua tahun pertama selepas aktif secara seksual, dan setiap tiga tahun jika keputusan normal.
2. Amalkan Gaya Hidup Sihat
Elakkan merokok, amalkan diet seimbang dan kekal aktif secara fizikal.
3. Kekalkan Berat Badan Ideal
Berat badan berlebihan meningkatkan estrogen, yang boleh mencetuskan pertumbuhan fibroid atau hiperplasia endometrium.
4. Bersenam Secara Konsisten
Senaman membantu mengawal berat badan dan mengekalkan keseimbangan hormon.
5. Pemeriksaan Berkala
Mulakan pemeriksaan kesihatan tahunan apabila mencapai usia 40 tahun untuk pengesanan awal ketumbuhan atau kanser.
Kesimpulan:
Rahim terbalik bukanlah satu penyakit atau punca mutlak ketidaksuburan. Ia hanya menjadi masalah jika disertai keadaan perubatan lain seperti endometriosis atau fibroid. Dengan pemeriksaan dan rawatan yang tepat, wanita yang mempunyai rahim terbalik masih mempunyai peluang kehamilan yang sama seperti wanita lain.
Rujukan:
- Parasar, P., et al. (2017). Endometriosis: current understanding and management. The New England Journal of Medicine.
- Grimbizis, G. F., et al. (2001). The management of uterine malformations. Human Reproduction Update.
- Teede, H., et al. (2016). PCOS and endometrial hyperplasia. Human Reproduction Update.
